Читать онлайн книгу "Նոյի ագռավ"

Х†ХёХµХ« ХЎХЈХјХЎХѕ
Х„ХёЦ‚ЦЂХЎЦЃХЎХ¶


«Նոյի ագռավը» ռեալիստական պատմվածքում Մուրացանը հակադրում է վերացող գյուղացիական ապրելակերպը քաղաքի ապրելակերպին, քննադատում այն մտավորականներին, որոնք գյուղացիական հասարակությունից ելնելով մեջք են թեքում գյուղին: Վիպակի հերոսը գյուղի սոցիալական ու կրթական բարեփոխումների նպատակային գործունեության կարեւոր միջոց է համարում «համբերությունը»: Վերջապես նույն վիպակում, ակնարկելով հասարակական մտայնություններում տիրող գաղափարական ներհակությունները, Մուրացանը պատճառը վերագրում է գիտակցության եւ հոգեբանության սահմանը գծող նախապաշարմունքին: Խավարը կարելի էր փարատել միայն կրթության եւ լուսավորության միջոցով, դժվար հաղթահարելի մի սահման, որտեղ ստուգվում է առաքյալի բարոյական նվիրումը: Ամենից առաջ անհրաժեշտ է «համբերություն եւ բարոյական ուժ», անձնականը ընդհանուրին զոհելու զգացում, «անպայման անձնուրացություն եւ անձնազոհություն… որովհետեւ մարդու գոյության բուն նպատակը, հետեւաբար նաեւ նրա իսկական երջանկության գրավականը, ուրիշ ոչ մի բանի մեջ չեմ տեսնում, բացի միայն սեփական Եսն ուրիշի բարիքին զոհաբերելու մեջ»:





Х„ХёЦ‚ЦЂХЎЦЃХЎХ¶

Х†ХёХµХ« ХЎХЈХјХЎХѕХЁ





Ф±


Х•ХЈХёХЅХїХёХЅХ« ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х¶ ХЎХјХЎХѕХёХїХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХ«Х¶Х¶ Х§ЦЂ, ХҐЦЂХў ХҐХЅ ХёЦ‚ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЅ, ХЇХЎХ¶Х­ХЎХѕ ХЎЦЂХЎХ® ХґХҐЦЂ ХёЦЂХёХ·ХґХЎХ¶ Х°ХЎХґХЎХ±ХЎХµХ¶, Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХҐХЇХЎХ¶Ц„ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х«ЦЃ Х±Х«ХёХѕХќ Х°ХЎХµЦЂХҐХ¶Х« ХЈХЎХѕХЎХјХЎХЇХ« ХЈХµХёЦ‚ХІХҐЦЂХЁ ХєХїХїХҐХ¬ХёЦ‚ Ц‡ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХЎХѕХҐЦЂХЎХЇХ¶ХҐЦЂ ХЎХ¶Х±ХЎХґХў ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚:

Х„ХҐХ¶Ц„ ХєХЎХїХЇХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶Ц„ В«ХїХёЦ‚Х¶ ХѕХҐЦЂХЎХ¤ХЎЦЂХ±ХёХІВ» ХЎХµХ¶ Х¶ХёЦЂХҐХЇХ¶ХҐЦЂХ« Х©ХѕХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„Х« Х°ХЎЦЃХЁ Х°ХЎХµХ©ХЎХµХ©ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХЅХїХ«ХєХѕХЎХ® ХҐХ¶ Х¬Х«Х¶ХёЦ‚Хґ ХїХЎЦЂХ«Х¶ХҐЦЂХёХѕ ХЎХєЦЂХҐХ¬ ХґХҐХ® Ц„ХЎХІХЎЦ„ХёЦ‚Хґ, Х®Х®ХҐХ¬ ХґХ«Х·Хї Х¶ЦЂХЎ ХЎХ¶ХЎХјХёХІХ» Ц…Х¤ХЁ, ХЅХ¶ХѕХҐХ¬ ХЎХѕХҐХ¬Х« ЦѓХёХ·Х«ХёХѕ, Ц„ХЎХ¶ Х©ХҐ ХЇХҐЦЂХЎХЇЦЂХёХѕ Ц‡ Х°ХҐХїЦ‡ХЎХєХҐХЅ ХЇХЎЦЂХёХїХ«Х¬ ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ« ХўХЎЦЂХ«Ц„Х¶ХҐЦЂХ«, ХёЦЂ ХўХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» ХЎХєЦЂХёХІ ХґХЎЦЂХ¤ХЁ ХѕХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚Хґ Х§ ХЎХјХЎХїХёЦЂХҐХ¶, ХЎХјХЎХ¶ЦЃ, ХЅХЎХЇХЎХµХ¶, Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎЦЂХЄХҐЦ„ХЁ ХЈХ¶ХЎХ°ХЎХїХҐХ¬ ХЇХЎЦЂХҐХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚:

Ի՞նչ բան է, օրինակ, մաքուր օդը, դաշտի կանաչը, հովտի առվակը, անտառի զովը… միթե կարելի է կարոտիլ դրանց, կամ ցանկացած ժամին չվայելել: Լեռնցի գեղջուկը, որ կարիք բառը հասկանում է միայն նյութականի վերաբերմամբ, անշուշտ կծիծաղեր, եթե իմանար թե՝ մեր զրկանքը կազմում է այդ չնչին, հազիվ երբեմն յուր կարիքը լցուցանող բաները:

Բայց ով տարիներով ապրել է մեծ քաղաքում, միշտ միևնույն նեղ փողոցի վրա, նույն ապականված մթնոլորտի մեջ և գործել շարունակ լույսից ու օդից զուրկ մի գրասենյակում, որի բոլոր հրապույրը կազմում են եղել չոր հաշվեմատյանները, երկաթե պահարանը և անմիտ համրիչը, իրեր, որոնք առնչություն ունին միայն փողի և հաշվի հետ, բայց որոնց անծանոթ է սիրտը և ավելի ևս զգայուն հոգին, իրեր, որոնք մարդու ուղեղը բթացնում, աշխույժը մարում և հոգին նվաստացնում են… այդպիսին, հարկավ, կարոտելով կկարոտի այն ամենին, ինչ որ անարժեք է բնության զավակի համար կկարոտի նրա դաշտին ու մարգին, նրա հովտին ու առվակին, նրա անտառի անուշ հովերին:

Х„ХҐХ¶Ц„ Х§Х¬, ХЎХ°ХЎ, ХЎХµХ¤ ХЇХЎЦЂХёХїХµХЎХ¬Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Х§Х«Х¶Ц„: ФёХ¶ХЇХҐЦЂХЅ ХѕХҐЦЂХЎХ¤ХЎЦЂХ±ХҐХ¬ Х§ЦЂ Х„ХёХЅХЇХѕХЎХµХ«ЦЃ, Х«ХЅХЇ ХҐХЅ Ф№Х«Ц†Х¬Х«ХЅХ«ЦЃ: ФµЦЂХЇХёЦ‚ХЅХЅ ХЎХµХЄХґ ХґХ«ХЎЦЃХЎХ®Хќ ХЈХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶Ц„ ХўХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Ц„ХЎХІЦЃЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХҐЦЂ ХЇХЎЦЂХёХїХ¶ ХЎХјХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚:

ХЉХҐХїЦЂХёХЅ Х„Х«Х¶ХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ (ХЎХµХЅ Х§ЦЂ ХёЦ‚ХІХҐХЇЦЃХ«ХЅ ХЎХ¶ХёЦ‚Х¶ХЁ) Х°ХЎХµХёЦЃ Х°ХёХЈЦ‡ХёЦЂ Х¤ХєЦЂХёЦЃХ« ХЅХЎХ¶ Х§ЦЂ, ХїХЎХЇХЎХѕХ«Х¶ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤, ХґХ«Х»ХЎХ°ХЎХЅХЎХЇ, ЦѓХёЦ„ЦЂ-Х«Х¶Х№ Х©ХёЦ‚Х¬ХЎХЇХЎХ¦Хґ, ХўХЎХµЦЃ ХЎХ·Х­ХёЦ‚ХµХЄ Ц‡ ХЈЦЂХЎХѕХ№ХЎХ¤ХҐХґ: ФІХ¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ ХЎХ¶Х°ХЎХґХўХҐЦЂ Ц‡ Х¤ХµХёЦ‚ЦЂХЎХЈЦЂХЈХ«Хј Х§ЦЂ, ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶Х«ХЅХЇ Х°ХЎХ¶Х¤ХёЦ‚ХЈХ¶ ХёЦ‚ ХЎХ¶Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЎХѕХЎЦЂ, ХўХЎХµЦЃ ХЅЦЂХїХёХѕ ХўХЎЦЂХ« Ц‡ ХЎХ¶ХЇХҐХІХ®: Х€Ц‚Х¶ХҐЦЂ ХїХЎЦЂЦ…ЦЂХ«Х¶ХЎХЇ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„Х¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХµХёЦ‚ЦЂ Х­ХёХЅХЎХЇХ«ЦЃХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХґХҐЦЂХ© Х¦ХЎХµЦЂХёЦ‚ХµХ© Ц‡ Х°ХЎХіХЎХ­Хќ Х¦ХѕХЎЦЂХіХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§Х«Х¶ ХєХЎХїХіХЎХјХёЦ‚Хґ: ХЌХ«ЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х­ХЎХјХ¶ХѕХҐХ¬ ХёЦ‚ЦЂХ«Х·Х¶ХҐЦЂХ« ХЈХёЦЂХ®Х«Х¶, ХЇХЎХґ Х°ХЎХіХЎХ­ Х«Х¶Ц„Х¶ХЎХЇХёХ№ Х¤ХЎХїХЎХѕХёЦЂ Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХЅХЎХ¶ХЎХ¬: ХЌХ«ЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХѕХ«ХіХЎХўХЎХ¶ХҐХ¬, ХЎХ¦ХЎХї ХґХїЦ„ХҐЦЂ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐХ¬, ХўХЎХµЦЃ ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х°ХЎХЇХЎХјХЎХЇХҐХ¬ХёЦ‚, Ц„ХЎХ¶ ХґХ« ХіХ·ХґХЎЦЂХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХЎХЅХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ: Ф±ХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ, ХЎХµХЅ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХїХЎЦЂЦ…ЦЂХ«Х¶ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶, ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х« Х¬ХЎХѕ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂ Х§ЦЂ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЅЦЂХїХёХї Х§ЦЂ, ХЇХЎХґ ХЎЦЂХЎЦЂ Ц‡ ХЅХЎХЇХЎХѕХЎХєХҐХї:

ФІХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ ХЄХЎХґХҐЦЂ Х§Х«Х¶ ХЎХ¶ЦЃХҐХ¬, Х«Х¶Х№ ХҐХ¬ХҐХ¬ Х§Х«Х¶Ц„ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х«ЦЃ, Ц‡ Х©ХҐХєХҐХї ХЎХјХЎХѕХёХїХЁ Х¦ХёХѕ Х§ЦЂ ХёЦ‚ Х°ХҐХ·ХїХЎХ¬Х«, ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ, Ц„ХЎХ¶Х« ХЎЦЂЦ‡ХЁ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХЎХѕХҐХ¬Х« Ц…Х¤ХЁ Х»ХҐЦЂХґХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Ц‡ Х¶ХҐХІХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХҐХ¦: Х„Х«Х»Ц…ЦЂХҐХ« ХґХёХї ХґХҐХ¶Ц„ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶Ц„ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХўХЎЦЃ Х¤ХЎХ·ХїХ« ХѕЦЂХЎ: Ф±ЦЂЦ‡Х« ХіХЎХјХЎХЈХЎХµХ©Х¶ХҐЦЂХЁ ХЎХµЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶. Х№ХЇХЎЦЂ ХёХ№ Х°ХёХѕХ« Х·ХёЦ‚Х¶Х№, ХёХ№ Х®ХЎХјХҐЦЂХ« Х·Ц„ХЎЦЂХЎХ¶: Ф±ХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ ХЎХ·Х­ХЎХїХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶Ц„ ХЄХЎХґ ХЎХјХЎХ» Х°ХЎХЅХ¶ХҐХ¬ ХЈХµХёЦ‚ХІХЁ, ХёЦЂ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХҐЦЂ Х°ХЎХ¶Х¤ХҐХє ХҐХІХёХІ Х¬ХҐХјХЎХ¶ ХЈХҐХІХЎХЈХ«ЦЂ Х¬ХЎХ¶Х»Х« ХѕЦЂХЎ:

Х‰Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х«ЦЃ ХҐХ¬ХЎХ®Х¶ХҐЦЂХЅ ХґХ«Х»ХёЦЃХ«Х¶ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЅ ХєХЎХїХґХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х©ХҐХќ ХґХ« Ц…ЦЂ Х°Х«ХЎЦЃХґХёЦ‚Х¶Ц„ХёХѕ Х§ЦЂ ХґХїХЎХ®ХёЦ‚Хґ ХЎХµХ¶ ХЄХЎХґХ« ХёЦ‚ ХѕХЎХµЦЂХЇХµХЎХ¶Х« ХґХЎХЅХ«Х¶, ХҐЦЂХў ХґХЎХµЦЂХЎЦ„ХЎХІХЎЦ„Х«ЦЃ Х°ХҐХјХЎЦЃХЎХ® ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ ХЇХ¬Х«Х¶ХҐЦЂ Х°ХЎХµЦЂХҐХ¶Х«Ц„ХёЦ‚Хґ, Х¶ЦЂХЎ ХЎХ¦ХЎХї Ц…Х¤Х« ХёЦ‚ Х¤ХЎХ·ХїХҐЦЂХ« ХґХҐХ» Ц‡ Х№Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ ХЎХµХ¤ ХЄХЎХґХ«Х¶ Х¶ЦЂХЎ ЦѓХЎЦѓХЎХЈХ¶ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХЇХЎХїХЎЦЂХѕХЎХ® Х§ЦЂ, ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ, Х¶ХЇХЎХїХёЦ‚Хґ Х§Х«, ХёЦЂ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х« Х°ХЎХґХўХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХҐХ¶Х©ХЎЦЂХЇХѕХёЦ‚Хґ Х§ ЦѓХёЦЂХ±ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶: ХЏХёХ©Х«ЦЃ, ХЁХЅХї ХҐЦЂЦ‡ХёЦ‚ХµХ©Х«Х¶, Х¶ХЎ Х·ХЎХї Х§ЦЂ Х¶ХҐХІХЎХ¶ХёЦ‚Хґ, ХёЦ‚ХЅХїХ« Ц‡ Х°ХЎХіХЎХ­ ХЈХЎХ¶ХЈХЎХїХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ:

ФµЦЂХў ХґХ« Х±ХёЦЂХЎХЇХ« ХЈХҐХїХЎХЇХ¶ ХЎХ¶ЦЃХ¶ХҐХ¬ХёХѕХќ ХЅХЇХЅХЎХ¶Ц„ Х¤ХҐХєХ« ХЈХµХёЦ‚ХІХЁ ХїХЎХ¶ХёХІ ХЎХјХЎХєХЎЦЂХЁ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХЎХ¬, ХґХ«Х»Ц…ЦЂХҐХ« ХїХЎХєХЁ ХЎХѕХҐХ¬Х« Ц‡ХЅ Х¦ХЈХЎХ¬Х« Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЎЦЂЦ‡Х« ХіХЎХјХЎХЈХЎХµХ©Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Х¦ХЎХїХќ ХЎХµЦЂХҐХ¬ ХЅХЇХЅХЎХ¶ ХґХҐХ¦ Х¶ХЎЦ‡, ХЇХҐХ®ХЎЦЃХЎХ® ХЄХЎХµХјХҐЦЂХЁ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХҐХ¦ХҐЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЎХјХЎХєХЎЦЂХЁ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ:

– Ա՛խ, մի հասնեինք այն սոսիներին, – բացականչեց հանկարծ ընկերս այնպիսի մի կարոտով, որ կարծես գտնվում էր Սահարայի անապատում և ուր որ է խորշակը շնչասպառ պիտի աներ իրեն:

– Համբերություն, բարեկամ, սոսիներին էլ կհասնենք, – նկատեցի ես:

– Համբերություն… միշտ համբերություն, – շշնջաց Պետրոսը, դժգոհ իմ խոսքից և ապա դառնալով ինձ՝ հարցրեց. – ի՞նչ ես կարծում, ո՞վքեր են համբերում:

– Ինչպես թե ովքեր, համբերատարները, – պատասխանեցի ես:

– Իսկ ես չեմ կամենում համբերատար կոչվել:

– Ինչո՞ւ, – հարցրի նրան:

– Որովհետև համբերում են միայն թույլերն ու տկարները, այսինքն մարդիկ, որոնք այս կամ այն չարիքը սեփական ուժով իրենցից հեռացնել չկարենալով՝ տանում են սրա պատճառած նեղությունները ստրկաբար: Եվ որպեսզի այդ անարգանք չհամարվի իրենց՝ ասում են թե՝ «համբերում ենք»:

– Էհ, եթե չհամբերես, ի՞նչ պիտի անես, կարո՞ղ ես արևի հրավառ գունդը հեռացնել քո գլխից, կամ այս շիկացած ժայռերը հովանավոր ծառերի փոխել:

– Չեմ կարող:

– Ինչո՞ւ ուրեմն, իզուր աղմուկ ես հանում:

– Նրա համար, որ ցույց տամ թե՝ անզգա արարածին մեկը չեմ, թե իմ մեջ կյանք ու կենդանություն կա, թե հեշտությունն ինձ հաճույք, իսկ նեղությունը՝ դժգոհություն է պատճառում:

– Իսկ դրա օգո՞ւտը:

– Այն, որ մարդիկ ճանաչելով ինձ՝ զգաստ լինեն իմ վերաբերմամբ և զգուշությամբ վարվեն հետս: Ինքդ էլ հո գիտես, որ աշխույժ ու չսանձահարվող ձիուն մոտենում են երկյուղով ու փաղաքշանքով և հազիվ, ուրեմն, կարողանում հեծնել, մինչդեռ համբերատար իշին ականջներից քաշելով բարձում են միշտ որքան կամենում են, առանց նրա կամքն ու ցանկությունը հարցնելու:

ФµХЅ Х®Х«Х®ХЎХІХҐЦЃХ«:

– Դու այս կարծիքին չե՞ս, – հարցրեց ընկերս:

– Ոչ, – ասացի:

– Ինչո՞ւ:

– Որովհետև համբերել բառը ավելի բարձր նշանակություն ունի, քան ինչ որ դու տալիս ես նրան: Էշերի ու ձիաների ընկերության մեջ, հավանական է, որ համբերությունը համարվի անարգ ունակություն, բայց մարդկային հասարակության մեջ ճանաչվում է այն իբր առաքինություն:

– Միջնադարյան վարդապետների կարծիքով, – ընդհատեց Պետրոսը:

– Նույնիսկ դարավերջի փիլիսոփաների կարծիքով, – հարեցի ես:

– Պատճա՞ռը:

– Որովհետև համբերությունը բարիք է արտադրում, մինչդեռ անհամբերությունից միայն չարիք է առաջանում:

– Ինչպե՞ս:

– Աշխարհում համբերում են, առհասարակ, կամքի ուժ, հոգվո արիություն և սրտի կորով ունեցողները, հետևապես, մեծ գործերն էլ ստեղծում են դրանք: Կարդա պատմությունը և կտեսնես, որ աշխարհի բոլոր նշանավոր գյուտերը, բոլոր մեծամեծ գործերը արդյունք են եղել դժվարատար նեղությանց ու հերոսական համբերությանց: Անհամբերությունն, ընդհակառակը, նշան է թուլության և անզորության: Ուստի երբեք չէ տեսնված, որ անհամբերին մեկը կարողանար մարդկության համար ստեղծել մի մեծ բարիք: Այս է, ահա, պատճառը, որ համբերությունը համարվում է առաքինություն, և բարոյախոսներից մինը, մինչև անգամ, ավելի մեծ փառք է համարում մարդու համար մեծամեծ նեղությանց համբերելը, քան մեծ գործեր կատարելը:

– Այդ գուցե այդպես է, բայց երբ արևն այրում է, հո կարելի է նրա դեմ տրտնջալ: Չէ՞ որ տրտունջը թեթևացնում է մարդու նեղությունը:

(ФёХ¶Х¤Х°ХЎХЇХЎХјХЎХЇХЁ, ХєХҐХїЦ„ Х§ ХЅХёХѕХёЦЂХҐХ¬ ХҐЦЂХўХҐЦ„ Ц‡ ХёХ№ ХґХ« ХўХЎХ¶Х« Х¤ХҐХґ Х№ХїЦЂХїХ¶Х»ХЎХ¬, ХЎХµХ¬ Х¤ЦЂХЎ ЦѓХёХ­ХЎЦЂХҐХ¶ ХЎХ·Х­ХЎХїХҐХ¬ Х¶ХҐХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХєХЎХїХіХЎХјХЁ ХґХҐХ»ХїХҐХІХ«ЦЃ Х°ХҐХјХЎЦЃХ¶ХҐХ¬: ФѕХёЦ‚ХµХ¬ ХёЦ‚ ХЎХ¶Х¦ХёЦЂ ХґХЎЦЂХ¤ХЁ ХіХЎХ¶ХіХ« Х·Х«Х©ХҐХ¬ХёЦ‚ Х¤ХҐХґ Х§Х¬ Х§ ХїЦЂХїХ¶Х»ХёЦ‚Хґ, ЦѓХёХ­ХЎХ¶ХЎХЇ Х¬ХјХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х±ХҐХјЦ„ХЁ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ Ц„Х·ХҐХ¬ХёЦ‚:

– Ճանճը կարելի է քշել, արևը ո՞րտեղ քշենք:

– Այդ դեպքում էլ արևը քշելու փոխարեն քո ձին պետք է քշես և մի կես ժամ առաջ հասնես տուն. համբերատար և գործունյա մարդու համար միշտ փրկության ճանապարհ կա:

ФёХ¶ХЇХҐЦЂХЅ Х¬ХёЦ‚Хј Х§ЦЂ: Х‰ХЈХ«ХїХҐХґХќ Х°ХЎХґХЎХ±ХЎХµХ¶ХҐХћЦЃ Х«Х¶Х± Х°ХҐХї, Х©ХҐ Х№ХЇХЎХґХҐЦЃХЎХѕ ХЎХ¶Х¦ХёЦЂ ХҐЦЂЦ‡ХЎХ¬ Х«Хґ ХЎХ№Ц„ХёЦ‚Хґ: Ф±ХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ, ХёХ№ ХґХ« Х¶ХёЦЂ ХЎХјХЎЦЂХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х№ХЎХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇХҐЦЃ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХЁ, ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХЎХµХ¬Ц‡ХЅ ХїЦЂХїХ¶Х»ХЎХ¬ХёЦ‚ ХЎЦЂЦ‡Х« Х¤ХҐХґ, ХёЦЂ ХЎХµЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХҐХ¦, ХЎЦЂХ¤ХЎЦЂЦ‡, ХЎХ¶ХёХІХёЦЂХґХЎХўХЎЦЂ:

Х”Х«Х№ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХ«ЦЃ Х°ХҐХїХё ХґХҐХ¶Ц„ ХЈХµХёЦ‚ХІХЁ Х°ХЎХЅХЎХ¶Ц„ Ц‡ ХёЦ‚ХІХІХЎХЇХ« Х¤Х«ХґХҐЦЃХ«Х¶Ц„ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХёХ»ХЅ ХЎХ¦ХЈХЎХЇХЎХ¶ ХЈХµХёЦ‚ХІХЎЦЃХёЦ‚ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ: ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶Х« Х°ХёХѕХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ ХЅЦЂХЎХ°ХЁ Ц‡ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХЁХ¶ХЇХЎХ¬Х« Ц„ХЎХІЦЃЦЂ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х·ХёЦ‚ХїХёХѕ ХґХёХјХЎЦЃЦЂХ«Х¶ ХґХҐХ¦ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х« Х·ХёХЈХ«ЦЃ ХЇЦЂХЎХ® ХґХҐЦЂ Х¶ХҐХІХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:




ФІ


ХЂХҐХїЦ‡ХµХЎХ¬ Ц…ЦЂХЁ, Х¶ХЎХ­ХЎХіХЎХ· ХЎХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХїХё, Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХҐХЇХЎХ¶Ц„ ХїХЎХ¶Х«ЦЃХќ ХЈХµХёЦ‚ХІХ¶ ХёЦ‚ Х¶ЦЂХЎ Х·ЦЂХ»ХЎХЇХЎХ¶ХҐЦЂХЁ Х¤Х«ХїХҐХ¬ХёЦ‚: ХЂХЎЦЂХЇ Х№ХЇХЎ ХЎХЅХҐХ¬, ХёЦЂ ХЎХґХҐХ¶Х«ЦЃ ХЎХјХЎХ» ХЎХµЦЃХҐХ¬ХҐЦЃХ«Х¶Ц„ ХЈХµХёЦ‚ХІХ« ХҐХЇХҐХІХҐЦЃХ«Х¶, ХёЦЂ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х·Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ, ХґХ« ХЎХјХЎХ¶Х±Х¶ХЎЦЃХЎХ® ХўХ¬ЦЂХЎХЇХ« Х¬ХЎХ¶Х»Х« ХѕЦЂХЎ, ХёЦЂХїХҐХІХ«ЦЃ ХўХЎЦЃХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХҐЦЂ ХЎХјХЎХ» Х©ХҐ ХЈХµХёЦ‚ХІХ« Ц‡ Х©ХҐ Х·ЦЂХ»ХЎХЇХЎХ¶ХҐЦЂХ« ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶ХЁ: ФµХЇХҐХІХҐЦЃХ«Х¶ ХґХ« ХЎХ¶ХєХЎХіХёЦ‚ХµХі Х·Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂХќ ХґХЎХґХјХЎХєХЎХї ХЇХїХёЦ‚ЦЂХёХѕ Ц‡ ЦѓХЎХµХїХҐ Х­ХЎЦЂХ­ХёЦ‚Х¬ Х¦ХЎХ¶ХЈХЎХЇХЎХїХ¶ХёХѕ: ХЏХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ ХЎЦЂХЄХЎХ¶Х« ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х·ХёЦ‚ЦЂХ»ХЁ, ХўХЎЦЃХ« ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХўХЎХ¶Х»ХЎЦЂХЎХ¶ХёЦЃХЁ, ХёЦЂ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХҐХЇХҐХІХҐЦЃХёЦ‚ ХЎХјХЎХ» Ц‡ ХёХјХёХЈХѕХёЦ‚Хґ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ Х°ХёЦЂХ¤ ХЎХјХѕХЎХЇХёХѕ: Х„ХҐХ¦ ХёЦ‚ХІХҐХЇЦЃХёХІ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХЁХ¶ХЇХЎХ¬Х« ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ ХЎХµХ¤ ХўХЎХ¶Х»ХЎЦЂХЎХ¶ХёЦЃХЁ Х®ХЎХјХЎХµХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХїХҐХІХЎХЇХЎХ¶ Ц„ХЎХ°ХЎХ¶ХЎХµХ«Х¶ Ц‡ ХїХЎХ¬Х«ХЅ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХёЦ‚ХїХҐХ¬ХёЦ‚ ХЅХёХ­, ХЇХЎХ¶ХЎХ№ХҐХІХҐХ¶, ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХїХЎХЅХ¶ХµХЎХЇ ХѕХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЈ Ц‡ Х±ХґХҐХјХѕХЎ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« Х°ХЎХї Х¤Х¤ХёЦ‚Хґ:

( Այս ջրով կարելի էր դրախտ ստեղծել այստեղ, իսկ ձեր քահանան միայն սոխով ու վարունգո՞վ է բավականանում, – նկատեցի ես հյուրընկալիս:

– Էդ ջրով, հրամանք ես, շատ բան կշինվեր ըստի, ամա ինչ արած, որ դերը (քահանան) էշխ (աշխույժ) չունի, – պատասխանեց գյուղացին:

– Դուք շինեցեք, – վրա ընկավ ընկերս:

( Х„ХҐХ¶Ц„ Х«ХћХ¶Х№ Х·Х«Х¶ХҐХ¶Ц„:

– Ծառեր տնկեցեք, վազեր շարեցեք, զբոսնելու ճանապարհ բացեք, եկեղեցին իո դերինը չէ՞:

( ФґХҐЦЂХ«Х¶ХЁ Х№Х«, ХЈХ«Х¤ХЎХґ, ХЄХёХІХёХѕЦЂХ¤Х«Х¶Х¶ ХЎ, ХЎХґХЎ ХёЦЂ Х¤ХҐЦЂХЁ Х№Х©ХёХІХ¶Х«, ХґХҐХ¶Ц„ Х«Х¶Х№ ХЇХЎЦЂХЎХ¶Ц„ ХЎХ¶ХҐХ¬:

– Ինչպես թե չթողնի, ի՞նչ իրավունք ունի արգիլելու, – բացականչեց Պետրոսը և տեսնելով, որ քահանան եկեղեցու կողմից իջնում է դեպի մեզ, ավելացրեց, – սա՞ է ձեր քահանան, թող մի գա այստեղ, տես ինչպե՞ս եմ հանդիմանում:

– Թո՛ղ, այ մարդ, ի՞նչ գործ ունիս, ի՞նչ հանդիմանության ժամանակ է. դեռ առաջ մի ծանոթացիր մարդուն, – նկատեցի ես:

(Ի՞նչ ծանոթություն, բան չունիս, – պատասխանեց ընկերս և կռվելու պատրաստվող աքաղաղի նման հարձակողական դիրք բռնեց:

(Թո՛ղ, քե մատաղ, խոսալ մի, դերն ինձանից կնեղանա, – խնդրեց հյուրընկալը:

ФІХЎХµЦЃ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ¶ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХґХ« Ц„ХЎХµХ¬ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЃХҐХ¬ Х§ЦЂ Х¤ХҐХєХ« Ц„ХЎХ°ХЎХ¶ХЎХ¶, ХёЦЂХЁ ХґХёХїХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ:

ХЌХЎ ХїХЎЦЂХ«Ц„ХёХѕ Х°Х«ХЅХёЦ‚Х¶Х« ХґХёХї, ХЎХјХёХІХ»ХЎХЇХЎХ¦Хґ, Х°ХЎХЅХїХЎХґХЎЦЂХґХ«Х¶, ХЎХ¬ХҐХ­ХЎХјХ¶ ХґХёЦЂХёЦ‚Ц„ХёХѕ Ц‡ ХўХЎЦЂХ« Х¤ХҐХґЦ„ХёХѕ ХґХ« ХґХЎЦЂХ¤ Х§ЦЂ: ХЂХЎХЈХЎХ® Х§ЦЂ ХЅЦ‡ ХґХЎХ°ХёЦ‚Х¤Х«ЦЃ ХЇХЎЦЂХЎХ® ХґХ« ХєХЎЦЂХҐХЈХёХї, ХёЦЂХЁ Х°Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХґХЎХ·ХѕХҐХ¬, ХЈХёЦ‚Х¶ХЎХїХѕХҐХ¬ Х§ЦЂ: ФѕХЎХ®ХЇХЎХ® Х§ЦЂ ХЈХЎХјХЎХ¶ ХґХёЦЂХ©ХёЦ‚ЦЃ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХѕХЎХ® ХЈХ¬Х­ХЎЦЂХЇ, ХёХїЦ„ХҐЦЂХ«Х¶ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ Ц„ХёХ·ХҐЦЂ, Х«ХЅХЇ Х±ХҐХјЦ„Х«Х¶Хќ Х¤ХҐХІХ¶ХЎЦѓХЎХµХїХ« ХЈХЎХѕХЎХ¦ХЎХ¶:

Х„Х«Х»ХЎХ¶ХЇХµХЎХ¬ ХЎХЅХҐХ¶Ц„, ХёЦЂ ХїХЎЦЂХ«Х¶ХҐЦЂ ХЎХјХЎХ», Ц„ХЎХ¶Х« Х¤ХҐХј Х¬ХёЦ‚ХЅХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХіХЎХјХЎХЈХЎХµХ©Х¶ХҐЦЂХЁ ХЎХµХЅЦ„ХЎХ¶ Х№Х§Х«Х¶ ХґХёХїХҐЦЃХҐХ¬ ХґХҐЦЂ ХҐХЇХҐХІХҐЦЃХёЦ‚ Х·ХҐХґЦ„ХҐЦЂХ«Х¶, Х°ХЎХµ Ц„ХЎХ°ХЎХ¶ХЎХ¶ Х°ХЎХµЦЂ Х§ЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂХѕХёЦ‚Хґ ХЎХґХҐХ¶ ХґХ« Х°ХЎХµ Ц„ЦЂХ«ХЅХїХёХ¶ХҐХ«. Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ ХєХЎХїХЎХ°ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХЅХ«ЦЂХёХѕ ХёХІХ»ХёЦ‚Х¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХЎЦЂ, ХЎХјХЎХ¶ЦЃ Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚ Х©ХҐХќ Х®ХЎХ¶ХёХћХ© ХҐХ¶ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ, Х©ХҐ` ХёХ№: Ф±ХµХЄХґ, Х«Х°ХЎЦЂХЇХҐ, ХЎХµХ¤ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ Ц‡ ХўХёЦ‚Х¶ Ц„ЦЂХ«ХЅХїХёХ¶ХҐХЎХЇХЎХ¶ ХЅХёХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХґХёХјХЎЦЃХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х§ ХїЦЂХѕХЎХ®Хќ Х«ХўЦЂЦ‡ ХЎХ¶ХєХҐХїЦ„ Х°Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶: Х”ХЎХІХЎЦ„Х¶ХҐЦЂХёЦ‚Хґ, ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤, ХЎХ¶Х°ЦЂХЎХЄХҐХ·Хї Х§, ХёЦЂ ХЎХµХЅХ«Х¶Х№ Х°ХЎХµХ«Х¶ ХЎХ¶ХєХЎХїХіХЎХј ХґХ« ХҐЦЂХЇЦЂХёЦЂХ¤ХЁ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃХ¶ХҐ ХєХЎХ·ХїХёХ¶ХЎХєХҐХЅ ХЎХµХ¶Х«Х¶Х№ Ц„ХЎХ°ХЎХ¶ХЎХµХ«Х¶, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХЎХµХ¶ХёЦ‚Х°ХҐХїЦ‡ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ХЁ ХўХЎЦЂХҐХ°ХЎХіХҐ ХёХІХ»ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶Х«Х¶, ХҐЦЂХў ХєХЎХїХЎХ°ХҐ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х«Х¶, ХЇХЎХґ ХёЦЂЦ‡Х§ Х°ХЎХЅХЎЦЂХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ»:

ХЏХҐЦЂ Х„ХЎХЇХёЦ‚Х№ХЁ (ХЈХµХёЦ‚ХІХ« Ц„ХЎХ°ХЎХ¶ХЎХµХ« ХЎХ¶ХёЦ‚Х¶Х¶ Х§ЦЂ) ХЎХ¶Х®ХЎХ¶ХёХ© Х§ЦЂ, Х«Х°ХЎЦЂХЇХҐ, Ц„ХЎХІХЎЦ„Х¶ХҐЦЂХёЦ‚Хґ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХѕХЎХ® ХЎХµХЅ ХЅХёХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶, ХёЦ‚ХЅХїХ« Х°ХҐХјХѕХ«ЦЃ ХїХҐХЅХЎХ® Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ ХґХҐХ¦, Х«ХўЦЂЦ‡ Х°ХЎХµ Ц„ХЎХ°ХЎХ¶ХЎ, Х·ХїХЎХєХҐХ¬ Х§ЦЂ ХґХҐХ¦ ХёХІХ»ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Ц‡, Х«ХўЦЂЦ‡ Х¶ХёЦЂХҐХЇХ¶ХҐЦЂХ«, ХўХЎЦЂХ« ХЈХЎХ¬ХёЦ‚ХЅХї ХґХЎХІХ©ХҐХ¬ХёЦ‚:

Ф±ХµХ¤ Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕХќ ХҐХЅ Х·ХїХЎХєХҐЦЃХ« ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ«ЦЃ ХЎХјХЎХ» ХЎХ¶ЦЃХ¶ХҐХ¬ Ц‡ ХЈХ¬Х­ХЎЦЂХЇХЅ Х°ХЎХ¶ХҐХ¬ХёХѕХќ В«Ц…ЦЂХ°Х¶ХµХЎХ›, ХїХҐЦЂВ» ХЎХЅХҐХ¬:

– Աստված օրհնեսցե, բարի լինի գալներդ, – պատասխանեց տեր հայրը և ձեռքը նախ ինձ, ապա՝ Պետրոսին տալով՝ ողջունեց մեզ սիրով և այնպիսի մտերմությամբ, որ կարծես թե հին բարեկամներ էինք:

ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ, ХёЦЂ ХЎХ¶Х°ХЎХґХўХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х§ЦЂ ХЅХєХЎХЅХёЦ‚Хґ ХёХІХ»ХёЦ‚ХµХ¶Х« ХЎХµХЅ Х®Х«ХЅХЎХЇХЎХїХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶, Х°ХЎХ¶ХЇХЎЦЂХ®, ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХёЦЂЦ‡Х§ ХЎХјХЎХ»ХЎХўХЎХ¶Х«, Х°ХЎЦЂЦЃЦЂХҐЦЃ.

– Տեր հայր, ի՞նչ է նշսւնակում ավետարանի այս խոսքը՝ «դուք ոչ մտանէք և որոց մտանեն՝ չտայք թոյլ մտանել»:

Х”ХЎХ°ХЎХ¶ХЎХ¶, ХёЦЂ ХЎХµХЅХєХ«ХЅХ« ХЎХ¶ХЎХЇХ¶ХЇХЎХ¬ Х°ХЎЦЂЦЃХ« Х№Х§ЦЂ ХЅХєХЎХЅХёЦ‚Хґ, Х¶ХЎХ­ Х·ЦѓХёХ©ХѕХҐЦЃ, ХЎХєХЎ Х«Х¶Ц„Х¶ Х«ЦЂХЎХ¶ ХЈХЎХ¬ХёХѕХќ ХЄХєХїХЎЦЃ Ц‡ ХґХҐХІХґХёХѕ Х°ХЎЦЂЦЃЦЂХҐЦЃ.

– Ինչի՞ համար ես հարցնում:

– Ինչպես թե՝ ինչի համար, քահանա ես, շատ անգամ ժողովրդի առաջ կարդում ես ավետարանի այդ խոսքերը, այժմ կամենում եմ իմանալ թե՝ հասկանո՞ւմ ես դրանց նշանակությունը, թե՞ ոչ:

– Բաս, որ չհասկանանք, ո՞նց կարանք կարդալ, որդի, – պատասխանեց տեր հայրը:

– Դեհ, որ հասկանում ես, թարգմանիր տեսնեմ:

– Ո՞նց թարգմանեմ, ավետարանը ըստի պտի, որ կարդամ, թարգմանեմ, – առարկեց քահանան ժպտալով:

( Ф±Хµ, ХҐХЅ ХўХҐЦЂХЎХ¶ ХЎХЅХёЦ‚Хґ ХҐХґ, Х§Х¬Х«Хќ В«Х¤ХёЦ‚Ц„ ХёХ№ ХґХїХЎХ¶Х§Ц„ Ц‡ ХёЦЂХёЦЃ ХґХїХЎХ¶ХҐХ¶Х¶Хќ Х№ХїХЎХµЦ„ Х©ХёХµХ¬В», Х¤ХҐХ°, Х©ХЎЦЂХЈХґХЎХ¶Х«ЦЂ:

– Սաքի դու դրա միտքը իմանում չե՞ս:

– Իմանում եմ:

– Բա խի ես հարցնում:

– Հարցնում եմ տեսնեմ՝ դու էլ իմանո՞ւմ ես, թե՞ ոչ:

– Ա Մուքի (Միքայել), էս մեր Մինարանց Ակոբի տղան չի՞ – դարձավ քահանան մեր հյուրընկալին:

– Հա, ա դեր, Ակոբ աղի տղան ա, – պատասխանեց գյուղացին:

– Աստոծ պահի, լավ մեծացել ա, հորը քյոմակ կըլի (կօգնի), հարեց քահանան, աշխատելով այս միջանկյալ հաճոյախոսությամբ ազատվել Պետրոսի հետապնդությունից:

ФІХЎХµЦЃ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ ХЎХ¶Х­Х«ХІХі ХєХЎЦЂХїХЎХїХ«ЦЂХёХ» ХєХҐХЅ, ХїХҐЦЂ Х°ХёЦЂ Ц…Х±Х«Ц„ХЁ Х№Х©ХёХІХҐЦЃ:

– Այդ իմացանք, տեր հայր, դու իմ հարցին պատասխանիր, – կրկնեց նա, քահանայի թևից քաշելով:

ХЏХҐЦЂ Х°ХЎХµЦЂХЁ ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ ХўХЎЦЂХЇХЎЦЃХЎХѕ Ц‡ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХ« ХѕЦЂХЎ ХґХ« Ц„Х¶Х¶ХЎХЇХЎХ¶ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„ Х±ХЈХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХїХё Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ ХґХҐЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХЁХ¶ХЇХЎХ¬Х«Х¶:

– Ա Մուք, ղոնաղդ (հյուրդ) կռվարար մարդ ա րևում (երևում):

– Չէ, ա դեր, լավ տղա յա, ասենք մի քիչ հանաքչի ա, – պատասխանեց գյուղացին, աշխատելով արդարացնել Պետրոսին:

– Տո, տնածա՛կ, ըսենց հանաք կըլի՞. ինձ պատին դեմ ա արել թե՝ հենց դու ես որ պտի թարգմանես: Խի՞, ես Սողոմոն իմաստո՞ւնն եմ:

Х„ХҐХ¶Ц„ ХЅХЇХЅХЎХ¶Ц„ Х®Х«Х®ХЎХІХҐХ¬:

– Այ, տեսնո՞ւմ ես, տեր հայր, եթե մի փոքր առաջ խոստովանեիր, թե չգիտես, այն ժամանակ ինքս կթարգմանեի, – դարձավ Պետրոսը քահանային, – այժմ բացատրեմ, լսիր. «դուք ոչ մտանէք և որոց մտանենն՝ չտայք թոյլ» կնշանակե թե՝ դուք չեք մտնում, և ովքեր էլ որ մտնում են, նրանց չեք թողնում…

– Գիտում եմ, գիտում, – ընդհատեց հանկարծ քահանան, չկամենալով, այսուամենայնիվ, բոլորովին տգետ երևալ մեր աչքում, – Քրիստոս էդ խոսքերը մեր վարդապետներին ա ասում. յանի թե՝ (այսինքն) դուք ամուսնութենի մեջ չեք մտնում ու հով որ էլ ուզում ա մտնի, նրան թողում չեք:

– Վա՛յ, տունդ չծակվի, տերտեր, – բացականչեց Պետրոսը և բարձրաձայն ծիծաղեց, նրան հետևեցի և ես:

– Խի՞ եք ծիծաղում, բա ըսե՞նց չի, – հարցրեց քահանան մի առանձին հավակնությամբ:

– ՉԷ, չէ, տեր հայր, – մեջ մտա ես. – Քրիստոս արքայության համար է խոսում, և դպիրներին ու փարիսեցիներին է ասում թե՝ դուք արքայություն չեք մտնում և ովքեր էլ որ կամենում են մտնել, թույլ չեք տալիս նրանց:

– Դե, հեր օրհնած, ամուսնությունն էլ արքայության նման բան ա, ես ըսկի շատ չեմ յանղլիշ եկել (սխալվել), – ժպտալով ասաց քահանան և ապա դառնալով Պետրոսին՝ հարցրեց.

– Մի ասա տեսնեմ՝ ինձ խի՞ ես ըտենց հարցուփորձ անում:

– Ա՛յ, թե ինչու: Մենք եկել ենք ձեր եկեղեցին այցելելու և տեսնում ենք սրա առաջ այս ողորմելի բանջարանոցը, որի մեջ միայն մի քանի ածուներ ունիս դու: Միևնույն ժամանակ այստեղ հոսում է այս հորդ առվակը, որից դու կարող էիր օգտվել և եկեղեցու առաջ, այս ահագին տարածության վրա ծառեր տնկել, զբոսարան շինել, իսկ այդ ծառերը օգուտ կբերեին թե քեզ, թե եկեղեցուն և թե ժողովրդին: Բայց դու չես արել, որովհետև, ինչպես Մուքին ասում է, էշխ չունիս: Հարցնում ենք սրան թե՝ ինչու դուք՝ գյուղացիներդ, չեք անում, պատասխանում է թէ՝ «տեր հայրը չի թողիլ»: Ա՛յ, հենց դրա համար էլ կամեցա հասկացնել քեզ թե՝ Քրիստոսի այն խոսքը, որ ասում է՝ «դուք չեք մտնում և ովքեր էլ որ մտնում են, չեք թողնում», հենց ձեզ նման հովիվների համար է ասված:

ХЏХҐЦЂ Х„ХЎХЇХёЦ‚Х№ХЁ ХґХ« Х¤ХЄХЈХёХ° Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„ Х±ХЈХҐЦЃ ХґХҐЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХЁХ¶ХЇХЎХ¬Х« ХѕЦЂХЎ Ц‡ ХЎХєХЎ Х¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ«Х¶ ХЎХЅХЎЦЃ.

– Հեր օրհնած, էս եղցումը (եկեղեցում), ինձանից առաջ, մինչև տասը, տասներկու քահանա ծառայել են, ծերացել ու մեռել: Դիփունանց գերեզմաններն էլ, հրես, ըստի, եղցու քամակին ա, ուզո՞ւմ եք, գնանք մի-մի շանց (ցույց) տամ: Ընդոնցից որն ա ըստի մի չոփ (ոստի կտոր) տնկել, որ ես տնկեմ:

– Նրանք չեն արել, դու արա, դոԼ բարի օրինակ եղիր քեզանից հետո եկողներին:

– Միթոմ էդ ի՞նչ օգուտ պտի բերի ինձ, յա (կամ), եղցուն:

– Նախ այն, որ այս չոր գետինը կծածկվի ծառերով, իսկ ծառաստանը ավելի լավ է, քան թե չոր տափաստանը: Երկրորդ՝ եկեղեցու շրջապատի օդը ավելի մաքուր և առողջարար կլինի, իսկ տեսարանը՝ դյուրական. երրորդ՝ տնկածդ ծառերը պտուղ կբերեն, որից թե դու կօգտվես և թե եկեղեցին: Չորրորդ…

– Դե, մի խրե (մի քիչ) սպասեիր, – ընդհատեց քահանան Պետրոսին, և ապա կռթնելով գավազանի վրա, մի առանձին, հեղինակավոր եղանակով շարունակեց, – որդի, գիտաս՝ ինչ կա, խոսիլը հեշտ ա, քանց անիլը: Մի բան պատմեմ՝ լսիր: Մի քսան օր սրանից առաջ մեր հաջորդը վանքն էր գնում, քաղաքից գալիս վեր գեղովն անցավ. շնորհակալ եմ, պատվեց, եկավ մեր տանը դինջացավ (հանգստացավ), հաց կերավ, վերջը ասաց.(«Տեր Մակուչ, գնանք մի ձեր եղցին տեսնենք» – ծառա եմ, ասացի, հայր սուրբ, գնանք: Վեր կացանք եկանք: Քյոխվեն էլ մեզ հետ էր, սուդիան էլ, մի երկու էլ գեղի իշխան (առաջավոր) մարդիկ: Վարդապետը հենց որ եղցին մտավ, աչքերը մի դեսուդեն գցեց, ինքն իրան փնթփնթաց ու ասեց. «Տեր Մակուչ, էս խի՞ եղցին անզարդ ես պահում»: – Ոնց եմ անզարդ պահում, հայր սուրբ, հարցրի ես. – «էնենց ես անզարդ պահում, ասեց, որ այ, էս սուրբ սկիհի տակը մի աբրեշում աղլուխ չես գցում. էս ավետարանը մի զառ շորում չես փաթաթում, էս ատենին կազմել չես տալիս, յա չէ էս ի՞նչ պատկեր ա, որ դրել ես սեղանի վրա, ըսենց Քրիստոս կըլի՞, էս հու դուխաբոր մալական ա»: Ինչ մեղքս ծածկեմ, շատ նիկացա (վրդովվեցա), ամա ինչ կարի անիլ, իշխանավոր էր, ասում էր, պտի սուս կենայի: Վերջը երբ որ խոսքը կտրեց, ասեցի, – Հայր սուրբ, ծառա եմ կարգիդ, իրավունք կտա՞ս, որ խոսեմ, – հա՛, խոսիր, – ասեց, թե քեզ արդարացնելու բան ունիս, ասա, – էն ա ես էլ էս առակն ասեցի: – Մին անգամ, հայր սուրբ, ասեցի, մոլլա Նասրեդինի կնիկը գնում ա շահին գանգատվում, թե շահն ապրած կենա, իմ մարդը ինձ կուշտ փորով հաց չի տալի, ինձ հմար շոր չի առնում, այ, տեսնում ես, տկլոր եմ, ասում ա, էս եմ, էն եմ. կնիկը հո գիտաս, որ խրսիլը կցեց էլ տազ չի անիլ (չի լռիլ): Շահը բարկանում ա ու էն սհաթին ֆարրաշ ղըրկում, մոլլա Նասրեդինին բերել տալիս: – Էյ, մոլլա, ասում ա, նե՞ յուչուն արվադնա խորակ ալմըրսան, – հրամանքդ թուրքերեն գիտաս, – խոսքն ընդհատելով հարցրեց քահանան Պետրոսին:

– Ոչ, լավ չեմ հասկանում, – պատասխանեց վերջինս:

– Լավ, քեզ հայերեն կասեմ, ամա հայր սուրբին թուրքերեն պատմեցի. – հա՛, ասում ա, ա՛յ մոլլա, խի կնկանդ հմար կերակուր չես առնում, որ մի կուշտ ուտի, խի նրա հմար մը քանի ձեռք շոր չես առնում, որ մինը մաշելուց մեկելը հագնի: Մոլլան պատասխանում ա, – Շահն ապրած կենա, ասում ա, դրա հմար օխտը մանի (պատճառ) ունեմ: – Ո՞րն ա օխտը մանին, մեկ-մեկ ասա, – հրամայում ա շահը, առաջինն էն ա, ասում ա մոլլան, որ ջիբումս մի շահի փող չկա, երկրորդը… – Մնացած վեց մանին գլխիդ տված, – ասում ա շահը, – կորի գնա: Հմի դուն ես, ասեցի, հայր սուրբ, ախր փող որ չկա, ես ո՞րդիան աբրեշում աղլուխ առնեմ, որդիան զառ ճոթ գտնեմ, ոնց դուխաբոր մալականը վեր ունեմ, տեղն օրինավոր Քրիստոս դնեմ: – Խի՞, – ասում ա հայր սուրբը, – էսքան ժողովուրդ ունես, կարում չես մնին մի աղլուխ առնիլ տալ, մնին մի զառ ճոթ, յա խի՞ Վեդունց Սարգսի աղին գրում չես, հրեն Թիֆլիսս նստած ա, մին լավ Քրիստոս առնի ղրկի: Ասում եմ, հայր սուրբ, ծառա եմ քե, ախր «էն վաղ էր, որ էշը կաղ էր», հմի էլ ով ա տերտերի խոսքին մտիկ տալի, էլ որդիան ա հավատ մնացել, բարեպաշտութին մնացել, առաջ դրուստ ա, քահանաներն ին ժողովրդին պլոկում, ամա հմի ժողովուրդն ա քահանի վրեն ընկել՝ ուզում ա հագի փարաջեն հանի, յա չէ, գլխի գդակը թռցնի: Մի կտոր հացը որ ուտում են, հենց գիտում են թե՝ հարամ ա, տեղից վեր կացողը մեր գլխին ա բոմփում (խփում), էլ ասում չեն, թե ինչ ենք տվել էս խեղճերին, որ էսքան պահանջում ենք: Հմի, ասում եմ, էս այամումը (ժամանակում), որ եղբայրն ուզում ա եղբորը խեղդի, որդին ուզում ա հորը ծախի, մարդ կարա՞ բարեգործութենի անուն տալ: Հայր սուրբը տեսավ, որ դրուստ եմ ասում, էն ա՝ սուս կացավ:

( Հմի դու ես, որդի, – դարձավ քահանան Պետրոսին, – ասում ես՝ ըստի բաղ շինի, բախչա շինի: Խոսք չունեմ, լավ, ես ասում, ապա պրտի էն էլ մտածես թե էս քյասիբ դերը ո՞րդիան ըտունք անի: Ախր ըստի հող փորիլու, ծառ տնկիլու, չափար (ցանկապակ) քաշիլու հմար փո՞ղ ա հարկավոր, թե ոչ: Տա ես փող ո՞րդիան գտնեմ, փող որ ունենամ, խի դհենց դարտակ բաների կտամ, հրեն, այ, Խոչա Մարութը թումանին իրեք շահի շահ ա տալիս, ասում ա՝ ա՛ դեր, թե որ հարյուր մանեթ բերես, քեզ տարին տասնութ մանեթ շահ կտամ: Տասնութ մանեթը գիտաս, մի տուն քյուլփաթ (ընտանիք) կկառավարի, ամա հարյուր, մանեթն ինձ ով ա տվել:

( Երեկ դու ինձ համբերություն էիր քարոզում, – դարձավ ընկերս ինձ՝ ռուսերեն լեզվով, – այժմ ասա, խնդրում եմ, ինչպես անեմ, որ չհայհոյեմ այս մարդուն:

– Հայհոյել, ինչո՞ւ, – հարցրի ես զարմանալով:

– Ինչպես, թե ինչո՞ւ. մի՞թե քեզ չեն զայրացնում սրա առարկությունները:

– Բնավ:

– Եվ ոչ էլ այն որ սա տոչորվում է հարյուր ռուբլի ունենալու և այն շահեցնելու տենչով:

( ФµХѕ ХёХ№ Х§Х¬ ХЎХµХ¤:

– Դու ինձ վրդովում ես:

– Եթե արդարությամբ մտածես, չես վրդովվիր: Քահանան մեղավոր չէ, որ տգետ է այդ աստիճան:

– Բայց հո մեղավո՞ր է, որ տգետ լինելով՝ դիմել է քահանայության:

– Ոչ էլ այդ դեպքումն է մեղավոր: Մարդուն հաց էր հարկավոր, և ահա այդ հացը ձեռք բերելու համար նա ընտրել է քահանայությունը:




Конец ознакомительного фрагмента.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/mowrats-an/noyi-agrhav/) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.



Если текст книги отсутствует, перейдите по ссылке

Возможные причины отсутствия книги:
1. Книга снята с продаж по просьбе правообладателя
2. Книга ещё не поступила в продажу и пока недоступна для чтения

Навигация